HORNSTEINN
Afmælissýning Listasafns Árnesinga opnar 11. febrúar 2023.

Safnið býr yfir einstöku samansafni af um það bil 550 listaverka, allt frá merkustu meisturum íslenskrar myndlistar til atgervisgróskunnar í sveitunum í kring. Það var stofnað árið 1963 og er þar með fyrsta listasafnið á Íslandi sem tók til starfa utan höfuðborgarinnar. Því verður með réttu haldið fram að Bjarnveig Bjarnadóttir* og synir hennar Loftur og Bjarni Markús hafi lagt hornsteininn að Listasafni Árnesinga með rausnarlegri gjöf listaverka úr sinni eigu til Árnessýslu árið 1963. Gjöf þeirra var 41 listaverk og héldu mæðginin áfram að gefa safninu verk fram til ársins 1986 og taldi safnið þá 75 listaverk. Það inniheldur verk merkustu meistara íslenskrar málaralistar á fyrri helmingi tuttugustu aldar: 19 málverk eftir Ásgrím Jónsson og verk eftir Kjarval, Gunnlaug Scheving, Jón Stefánsson og Þorvald Skúlason meðal annarra. Smekkur Bjarnveigar er eftirtektarverður sem og skynbragð hennar á nýja strauma eins og birtist í síðari gjöfum hennar. Hún lagði sig eftir verkum abstraktlistamanna (eftir Hörð Ágústsson og Kjartan Guðjónsson) en lagði líka mikið upp úr að gefa verk íslenskra kvenna, á borð við Björgu Þorsteinsdóttur, Þorbjörgu Höskuldsdóttur og Ragnheiði Jónsdóttur.

Bjarnveig Bjarnadóttir (1905-1993) var ættuð af Suðurlandi, móðir hennar var frá bænum Skipum nálægt Stokkseyri og faðir hennar var Skaftfellingur. Móðir hennar og Ásgrímur Jónsson voru systrabörn og hún var þar að auki skyld Einari Jónssyni myndhöggvara í móðurætt. Heimili hennar var þakið listaverkum að því marki sem veggjarými leyfði og var það ekki algengt á þeim árum að einstæðar mæður verðu öllu sparifé sínu í listaverk. Í ræðu sem hún hélt við Lista- og byggðasafn Árnessýslu árið 1974 sagði Bjarnveig: ,,Þessi málverk eru gefin af heilum hug og með ósk um að gjöfin verði til menningarauka fyrir sýsluna og lyftistöng fyrir komandi kynslóðir.“

Safninu var skipt upp árið 1992. Byggðasafn Árnesinga flutti í Húsið á Eyrarbakka en Listasafn Árnesinga starfaði á Selfossi fram til ársins 2001. Þá festi það kaup á húsnæði Listaskálans** í Hveragerði og hefur verið þar til húsa allar götur síðan.

Tvö hundruð tréristur og litlar styttur ýmist úr marmara eða beini eftir Halldór Einarsson (1893-1977) eru stór hluti safnsins eða um þriðjungur þess. Hann fæddist á bænum Brandhúsum í Gaulverjabæjarhreppi. Tuttugu og níu ára gamall hélt hann vestur um haf og bjó í Bandaríkjunum í fjörutíu og þrjú ár. Hann fluttist aftur heim árið 1965 og fjórum árum síðar ánafnaði hann Listasafni Árnesinga öll verk sín ásamt tíu þúsund Bandaríkjadölum.

Halldór starfaði við tréskurð í Chicago og bjó lengst af á afviknum stað úti í skógi þar sem hann ræktaði með sér áhuga á dýra- og gróðurlífi. „Ég gat talað við þessi dýr – og fuglana líka – og þau skildu mig“, sagði hann síðar í viðtali. Við sýnum verk hans sem afhjúpa fyrir okkur djúpan skilning hans á náttúrunni og andanum.

Verður settur fókus á þessa frumkvöðla sem urðu til þessa að Listasafn Árnesinga varð að veruleika.

Þar að auki mun safnið sýna ný verk sem voru gefin á árinu 2022, af listamönnum og Íslandsbanka, td. 2 verk eftir Ásgrím Jónsson en einnig eftir Þorbjörgu Höskuldsdóttur, Jóhannes Kjarval, Gunnlaug Scheving, Jón Þorleifsson og Jón Engilberts.

Stefnt er að því að nota tímann á afmælisárinu til að lagfæra ramma og verk þar sem þarf, rannsaka og taka nýjar ljósmyndir af verkunum og einnig gefa út sýningarskrá með úrval verka úr safneign.

Sýningartíminn er frá 11. febrúar – 20. ágúst 2023.

Sýningarstjórar eru Kristín Scheving og Zsóka Leposa.